Muhimmanci Ga Al'umma
Fannin gadon dabi'u da siffofin halitta yana da fadi sosai, kuma
yana da sarkakiya matuka. Amma duk da
haka, babu wani fanni mai ci sosai yanzu a duniya, daga cikin nau'ukan
bangarorin ilimin da ke karkashin fannin likitanci, irin wannan fanni. Wannan tasa yake da muhimmanci sosai, saboda
tasirinsa kan kusan dukkan halittar da ke bayan kasa baki daya. Wannan sashe zai dubi muhimmancin da wannan
fanni yake da shi ne, da fa'idojin da yake samarwa ba ga likitoci kadai ba,
wajen sawwake musu ayyukansu, har ga kowa da kowa.
Cututtuka "Marasa" Magani
Daga cikin ci gaban da aka samu da
bayyanar wannan fannin ilimin likitanci shi ne, da yawa daga cikin cututtukan
da a baya aka kasa samun waraka daga gare su sanadiyyar yanayinsu da tsaurinsu
wajen karban magani, yanzu an gano cewa ba cututtuka bane wadanda ake iya
warkar da su ta hanyoyin da aka bi a baya, saboda irin asali da yanayin da ke
haddasa su. Cututtuka irin su cutar Asma, da Sankara (Cancer), da cutar Siga
(Diabetes), da na Hauhawan jini (Hypertension), duk suna cikin cututtukan da
aka ta bugawa da su a baya wajen magani, ba tare da samun wani natija mai
fa'aida ba. Amma sanadiyyar bunkasar
wannan fannin ilimi, yanzu an gano cewa cututtuka ne masu alaka da dabi'u da
siffofin halitta da mutum ke iya gadonsu daga wajen iyaye ko kakanninsa. Wannan tasa aka sauya mahanga wajen magance
su, daga amfani da kwayoyi ko canza tsarin rayuwa wajen rage damuwa da bakin
ciki, zuwa la'akari da tsarin kwayoyin halitta da gwajinsu ga masu niyyar aure,
don kauce wa haifar 'ya'ya masu kamuwa da ire-iren wadannan cututtuka a gaba.
Wannan shi ne abu mafi muhimmanci na farko da wannan fanni ya gadar
wa al'umma a yanzu. Da zarar an samu wata cuta da ta bayyana tana ta ta'asa
cikin al'umma, an yi magani an kasa magance ta, nan take sai a debi kwayoyin
halittar wadanda abin ya shafa a yi gwaji, daga nan ana iya gano asalinta, idan
har ta danganci dabi'u da siffofin halitta ne.
Wannan ya dada taimakawa gaya wajen habaka bincike mai inganci a fannin
likitanci, da zummar neman hanyoyin magancewa tare da hana yaduwar cututtuka da
dama wadanda a baya suka gagari masana harkar lafiya.
Habaka Harkar Noma da Samar da Abinci
A zamanin baya manoma kan yi wasu 'yan dabaru wajen kokarin samar
da sabon irin shuka na abinci ta hanyar "hadin-aure", watau
"Crossbreeding," tsakanin jinsin shuka guda daya ko daban-daban. Wannan wata hanya ce da duk aka amince cewa
ta sanadiyyarta an samu habaka tsarin noma da hanyar samar da sabon nau'in irin
abinci. Sai dai a yanzu an fi amfani da
wannan hanya wajen aiwatar da hakan a saukake, musamman a kasashe masu ci gaban
tattalin arzikin kasa. Domin a yau akan
dauki nau'in dabi'ar halittar wata shuka ko wata dabba, a sanya shi cikin
kwayoyin halittar wani irin shuka daban, don gadar wa wannan irin shuka wasu
dabi'un da ake bukata.
Misali, a kasashe masu fama da farin dango, ko kwari masu lalata
shuke shuke, a kan yi amfani da kwayoyin halittar da ke dauke da samfurin
sinadarin da ke kashe kwari ko wanda suka tsana, sai a shigar da shi cikin
kwayoyin halittar irin shukan da ake bukata.
Da zarar an shuka ta tsiro, duk kwarin da suka nufaci wannan shuka nan
take za su mutu. Haka a kasashen da ke
fama da tsananin sanyi, wanda hakan ke yin mummunan tasiri kan shuke-shuke, sai
a dauki dabi'un halittar wani nau'in kifi da ke karkashin teku, a shigar da shi
cikin kwayoyin halittar wannan irin shuka.
Da zarar shukar ta tsiro, duk yadda sanyi ya kai da kasaita, ba zai yi
mummunar tasiri a kan ta ba. Haka za su
tsira, su yi girma, har su fitar da kwaya sannan a girbe.
Haka idan ana bukatar yabanya mai kyau, ko zaki daga wani irin
shuka, ko kamshi, ko kuma dadi daga wani nau'in abinci da ake so, sai a debi
dabi'un halittar wata shuka mai zaki makamanciyar wacce ake so, a shigar cikin
shukar da ake son shukawa. Da zarar ta
isa girbi, dukkan siffofin halittar da ake son ta siffafu da su nan take za ta
fito da su. Haka abin yake a fannin
dabbobi da kifaye ko dabbobin ruwa, da dai sauransu. Dukkan wannan ya samu ne ta sanadiyyar
inganta bincike kan fannin dabi'u da siffofin halitta a kimiyyance.
Inganta Fannin Tsaro
Fannin gadon dabi'u da siffofin halitta ya samar da hanya mafi
sauki wajen gano masu laifi musamman a kasashen da suka ci gaba, inda aka fi
aikata miyagun ayyuka sosai babu kakautawa.
Gwamnatoci, ta hadin gwiwa da likitoci suna amfani da wannan fanni wajen
gano tambarin hannu da kuma kwayoyin halittar masu laifi, don kama su da
gurfanar da su a gaban kuliya. Idan aka
yi sata ko kashe kashe a wasu wurare, a kan dauki abubuwan da aka samu a wurin,
wadanda masu laifi suka bari ko suka taba.
A kan wadannan kayayyaki za a gudanar da bincike, a ciro kwayoyin
halittar da aka samu a jikinsu. Da
wadannan kwayoyin halitta ne za a gano nau'in jini, da nau'in jinsi, da nau'in
dabi'ar halittar wanda aka gano tambarin hannunsa. Tunda suna da rumbun adana bayanan 'yan kasa
baki daya ta kwamfuta (National Database), nan take za a gano wanda ke da
wadannan siffofi na halitta, sannan a nemi adireshin gidansa. Da zarar an same shi a kamo shi. Idan kuma wadanda aka kama ne misali, sai a
musu gwajin dabi'ar halitta ko gwajin kwayoyin halitta, don tabbatar da
dacewarsu da abin da aka samu a wajen aikata laifi. Wannan hanya ce mai kyau kuma mai inganci
wajen tantance wa ya aikata me, kuma a ina?
Tabbatar da Nasaba tsakanin Al'umma
Wannan abu ne mai muhimmanci da fannin dabi'u da siffofin halitta
ya samar a duniya. Tabbas a baya
al'ummomi daban-daban sun samar da hanyoyin tabbatar da nasaba a
tsakaninsu. Wasu al'ummomin suna amfani
ne da tsarin rubutu, da tantance duk wadanda aka haifa a kowace shekara, da
nasabarsu, da danginsu. A wasu
al'ummomin kuma suna amfani da dattawa ne, wadanda Allah ya hore musu kaifin
haddace abubuwa, don tabbatar da nasabar jama'a. Sai dai wani abu sabo da wannan fanni ya kawo
shi ne, idan rikici ya sarke tsakanin jama'a kan nasabar wani; wannan na cewa
"da na ne", wancan na cewa "nawa ne," ta hanyar daukan
samfurin kwayoyin halittarsu kadai ana iya gane waye ke da dan daga cikinsu.
Wannan hanya ce mai sauki. Wanda in da a zamanin baya ne, sai an nemo masana
kan sanin bambance-bambancen tsarin jiki, da murya, da fuska, da girman yatsun
kafa da na hannaye, da dai sauransu.
Amma a yau sai dai kawai a debi jininka, ko yawunka, ko kuma
numfashinka, da na wanda ake son riskar da nasabar gare shi, a yi gwaji. Wannan ita ce hanya mafi inganci wajen
tantance nasaba da dangantaka, kuma malaman musulunci sun yi amanna da wannan
tsari. Shi yasa Shehu Usmanu ibn Fodio,
Mujaddadi, Allah rahamshe shi yake cewa, wajibi ne ga kowace gwamnati ta kafa
hukumar lura da nasabar al'umma, don kada a samu cakuduwa, wanda hakan na iya
haddasa rikici mai girman gaske, musamman wajen gado, da dangantaka, da suna,
da kuma neman hakkin dan uwa.
Tabbatar da Kariya daga Cututtuka
Alkaluman bayanai sun tabbatar da cewa a yanzu akwai mutane miliyan
200 da suke fama da cututtuka masu alaka da dabi'u da siffofin halitta; ma'ana,
sun gado wadannan cututtuka ne daga iyayensu, ko dangin iyayensu, ko
kakanninsu, ta hanyar kwayoyin halitta a lokacin haihuwa. Bayyana da bunkasar wannan fanni ya taimaka
wajen samun kwararru masu baiwa jama'a shawarwari kan abin da ya kamata su yi
kafin auratayya tsakaninsu da mata. Ko
kuma ga wadanda suka riga suka yi aure, akan shawarce su da aiwatar da gwajin
kwayoyin halitta (Genetic Test), don tabbatar da cewa babu cin karo mai haifar
da cututtuka ga 'ya'ya idan an tashi haihuwa, a tsakanin kwayoyin halittar
ma'auratan biyu. Wannan yana da muhimmanci
sosai, hatta malaman musulunci a wannan zamani suna kira da lallai ya kamata ga
masu niyyar aure su yi wannan gwaji, don tantance tsari da kintsin kwayoyi da
dabi'un halittar jikinsu. Idan akwai cin
karo, likitoci kan bayar da shawara kan abin da ya kamata su yi bayan auren ko
kafin auren. Idan rabuwa ce, su rabu shi
yafi alheri, tunda ba a riga aka daura auren ba. Idan kuma wasu magunguna ne za a basu, duk
sai a basu a lokacin.
To amma galibi musamman a kasashe masu tasowa, ba mu cika damuwa da
hakan ba, saboda rashin wayar da kai daga wajen hukuma, ko kuma muna tsoron
kada a samu tangarda, alhali ba za mu iya rabuwa da wacce muke so ba. A nan, fannin gadon dabi'u da siffofin
halitta ya samar da kariya mai muhimmanci wajen kare ma'aurata gadar wa 'ya'yan
da za su haifa wasu cututtuka, wadanda da a ce an yi auren ba tare da gwaji ba,
suna iya afkawa cikin lalura mai girman gaske.
Domin lura da 'ya'ya masu ire-iren wadannan cututtuka (kamar Sicklers
misali), abu ne mai matukar wahala wajen kudi, da lokaci, da juriya, da
hakuri. Akwai baiwar Allah da na sani da
Allah ya jarrabe ta da nau'in cuta mai
alaka da dabi'a da siffofin halitta. Sai
ka tausaya mata. Idan a makaranta take,
ba a mako uku mai kyau sai an dawo da ita gida.
Wasu lokuta ta sume, wasu lokuta a kasa gane kanta. A takaice dai ba ta da iko kan sarrafa
lokutanta. A kowane lokaci tana iya kamuwa da rashin lafiya.
Tantance Asali da Tarihin Al'ummomi
Ta hanyar fannin gadon dabi'u da siffofin halitta an tantance
al'ummomi da dama, an kuma gano asalin wasu da dama. Sannan an fahimci dalilan da suka sa ake
samun wasu launukan jiki masu sabanin na jama'a, ga wadanda suke zaune a wuri
daya. Misali, akwai wasu kabilu a kasar
Amurka da ake kira "Hopi," can wajen jihar Arizona. Mutane ne masu bakin gashin kai, da bakin
fatar jiki, da bakin gudan idanu. Suna
cikin rayuwa sai kawai suka fara haifar wasu 'ya'ya masu fararen fatan jiki
sal, masu fararen gashin kai sal, masu launin idanu sabanin irin na
iyayensu. Masu irin wannan nau'in
halitta su ake kira "Zabya" ko kuma "Albinos" a
turance. Ana fara haka sai masana tarin
kasar Amurka suka ce ai wata al'umma ce daban.
Amma da fannin ilimin gadon dabi'u da siffofin halitta ya bayyana, sai
aka gano cewa ba wai wata al'umma bace daban, tangardar dabi'un halitta aka
samu (Genetic Disorder) tsakaninsu da iyayensu wajen halitta. Abin da ke faruwa shi ne, daga cikin
sinadaran halitta da ke samar da dan adam akwai sindarin da ake kira
"Melanin," wanda ke samar da launin fatar jiki, da launin idanu, da
launin gashin kai da na jiki, da duk inda wani launi yake a jiki. To amma idan aka samu matsala wajen halitta
ya zama akwai rashin dacewa tsakanin dabi'un halitar uba da na uwa a bangaren
wannan sinadarin Melanin, sai a haifi yaro fari sal, komai na jikinsa fari,
babu wani launi da zai danganta shi da mahaifinsa ko mahaifiyarsa. Wannan sakamakon bincike ya samu ne ta hanyar
bunkasar fannon gadon dabi'u da siffofin halitta.
Fahimtar Gamewa da Karfin Kudurar Ubangiji
A karshe, bayyanar wannan fanni da irin tasirinsa wajen bunkasa
bincike don fahimtar tsarin halitta ya dada taimaka wa musulmi musamman wajen
fahimtar gamewa da karfin kudurar Allah madaukakin sarki. Domin idan aka nuna maka kwayar halitta za ka
yi mamakin yadda za a ce maka ta haka ne dan adam ke samuwa. Daga launin idanunsa, zuwa tsawon yatsunsa,
da gajartar jikinsa, da kaurin hancinsa, da laushin fatar jikinsa, da tsawon
gashin jikinsa, da tsarin hakoransa, da tsarin lebbansa, da yanayin tafiyarsa,
da yanayin fahimtarsa, da yanayin natsuwarsa, da kimar hankalinsa, da fadin
iliminsa, da fahimtar muhallinsa, da nau'in farin cikinsa, da saurin fushinsa,
da jinkirin fahimtarsa, da dai sauransu.
Wannan duk yana nuna mana iya girma da fadin kudurar Allah ne, wajen
kwarewa da halitta, da hikima, da kuma tassarafi cikin halittarsa baki
daya. Albarkokin Allah sun yawaita,
wanda shi ne mafi kyawon masu halitta.
No comments:
Post a Comment